Psychologia rozwojowa - notatki

1. POJĘCIE ROZWOJU PSYCHICZNEGO (cechy, procesy, stadia rozwoju)

ROZWÓJ PSYCHICZNY- jest to (proces) szereg zmian ilościowych i jakościowych, które powodują coraz to lepsze dostosowanie się jednostki do otaczającej rzeczywistości.

CECHY ROZWOJU:

- długotrwały- życie człowieka jest podzielone na poszczególne etapy i w każdym z tych etapów zachodzą poszczególne zmiany.

- ciągły- człowiek rozwija się przez całe życie.

- nieodwracalny- kolejność etapów rozwoju jest nieodwracalna. Nie można rozpocząć rozwoju np. od etapu zdania, jeżeli nie przeszło się przez poprzednie etapy mowy.

- kierunkowy- zmiany prowadzą do jakiegoś jednego konkretnego celu.

- progresywny- każda z kolejnych faz przemian odznacza się wyższością w stosunku do poprzedniej.

- prawidłowy- stała kolejność w procesie rozwoju.

STADIA ROZWOJU (periodyzacja rozwoju)- czyli podział całego życia człowieka na poszczególne okresy:

- (0-1)- noworodek, niemowlęcy

- (1-3)- po niemowlęcy

- (3-7)- przedszkolny

-(7-ok12)- młodszy szkolny

- (ok12-ok18)- późny szkolny

- (ok18- ok21)- wczesna dorosłość

2) AKTYWNOŚĆ- jako główny czynnik rozwoju człowieka (wewnętrzne i zewnętrzne wyznaczniki aktywności).

ROZWÓJ- jest to długotrwały proces, w skutek którego jednostka ulega ukierunkowanym, prawidłowo następującym po sobie zmianom, przechodząc od form niższych do wyższych, bardziej złożonych.

AKTYWNOŚĆ- to warunek rozwoju człowieka. Dziecko przyjmuje wzory, atmosferę, zwyczaje swojego otoczenia. Na rozwój podmiotowej aktywności dziecka mają wpływ warunki, w jakich ono się wychowuje.

WARUNKI ZEWNĘTRZNE:

- możliwości- miejsce w którym dziecko się wychowuje, dostępność do oświaty i kultury

- wymagania- wykorzystanie systemu kar i nagród. Dziecko powtarza czynności, za które zostało nagrodzone, co jednocześnie sprawia ze buduje swój świat wartości.

- wzorce- dziecko ma naturalną tendencje do naśladowania osób, które są dla niego znaczące.

WARUNKI WEWNĘTRZNE:

- możliwości- ogólny stan zdrowia, sprawność fizyczna, właściwości układu nerwowego i hormonalnego mają wpływ na charakter podejmowanej aktywności.

-preferencje- aktywność dziecka, zależy od jego zainteresowań, potrzeb indywidualnych, wiedzy.

3) SCHARAKTERYZUJ CZYNNIKI DETERMINUJĄCE ROZWÓJ CZŁOWIEKA.

ROZWÓJ- jest to długotrwały proces, w skutek którego jednostka ulega ukierunkowanym, prawidłowo następującym po sobie zmianom, przechodząc od form niższych do wyższych, bardziej złożonych.

Podstawowym czynnikiem wpływającym na rozwój dziecka jest aktywność

CZYNNIKI DETERMINUJĄCE ROZWÓJ:

- Zadatki organiczne- wyposażenie genetyczne. Dziedziczy się cechy filogenetyczne, cechy charakterystyczne dla człowieka, bezpośrednio po przodkach, kolor oczu, itp.

- Własna aktywność i działalność jednostki- służy do czynnej regulacji stosunków jednostki z otoczeniem. W kontekście rozwoju oznacza zmiany w psychice jak również zmiany w otoczeniu. Aktywność ludzka jest plastyczna, co oznacza, że w każdym wieku nauczyć się nowych sposobów działania.

- Środowisko- wywiera wpływ przez czynniki biogeograficzne i ekonomiczne, społeczno-kulturowe.

- Wychowanie i nauczanie- są mniej lub bardziej planowanymi i zamierzonymi oddziaływaniami na psychikę jednostki w celu ukształtowania jej osobowości i spowodowania zmian w jej zachowaniu

4) ZNACZENIE ZMIAN ILOŚCIOWYCH I JAKOŚCIOWYCH W ROZWOJU CZŁOWIEKA.

ILOŚCIOWE- polegają na stopniowym wzrastaniu danej cechy lub cech somatycznych i psychicznych.

JAKOŚCIOWE- występują wtedy, gdy wzrasta dana funkcja fizyczna lub psychiczna i rozszerza swój zasięg, stając się nową jakością rozwojową.

5) POJĘCIE PSYCHOLOGII ROZWOJOWEJ I JEJ MIEJSCE WŚRÓD INNYCH NAUK.

PSYCHOLOGIA ROZWOJOWA- nauka zajmująca się opisem, wyjaśnianiem i modyfikacją procesów rozwojowych zachodzących w życiu człowieka od poczęcia do momentu naturalnej śmierci.

Psych. rozwojowa wiąże się z różnymi dziedzinami nauki. Zalicza się do nich:

- biologię

- genetykę

- fizjologię (pozwalają one rozumieć rolę czynników biologicznych w rozwoju psychicznym)

- antropologia kulturowa (dotyczy rozwoju w różnorodnych warunkach życia społeczności ludzkich)

Poza tym wiąże się też z innymi dziłami psychologii tj.:

- psychologia wychowawcza

- psychologia ogólna

- psychologia kliniczna

- psychologia społeczna

6) POJĘCIE AKCELERACJI I JEJ RODZAJE:

AKCELERACJA- jest to przyśpieszenie rozwoju. Może oznaczać szybsze tempo rozwoju dziecka w stosunku do rówieśników. Może to też być tendencja do osiągania przez pokolenia późniejsze, wyższych wskaźników rozwoju niż te, które charakteryzowały pokolenia wcześniejsze.

RODZAJE AKCELERACJI:

- akceleracja rozwoju umysłowego- zmiany w psychice i inteligencji

- akceleracja rozwoju fizycznego- zmiany w organizmie.

7) KIERUNKI ZMIAN ROZWOJOWYCH W ZACHOWANIACH PERCEPCYJNYCH.

a) kierunki rozwoju wrażeń:

- wzrost wrażliwości zmysłowej

- wzrost czułości zmysłowej

- intencjonalność odbioru wrażeń

b) kierunki rozwoju spostrzeżeń:

- wzrost spostrzegania analityczno- syntetycznego

- wzrost dowolności spostrzegania

c) kierunki rozwoju pamięci:

- wzrost metapamięci (czyli wiedzy o pamięci)

- strategie pamięciowe (czyli co zrobić żeby zapamiętać)

d) kierunki rozwoju mowy:

- wzrost ilościowy słownika czynnego i biernego

- zmiany jakościowe słownika

- odkrywanie znaczenia słów i ich wieloznaczności

- doskonalenie artykulacji i dramatyzacji

8) POJĘCIE I ROLA SCHEMATU POZNAWCZEGO.

SCHEMAT POZNAWCZY- schemat tworzy pewien układ giętkich, wyćwiczonych wzorców działania, za pośrednictwem których dziecko rozumie świat. Schemat jest zatem relacją między dwoma elementami- jakimś przedmiotem, zjawiskiem znajdującym się w otoczeniu a reakcją jednostki na ten przedmiot czy zjawisko. Pozwala nam łatwiej adoptować się w określonej sytuacji.

9) ZNACZENIE PROCESÓW ASYMILACJI I AKOMODACJI W ROZWOJU CZŁOWIEKA

 WG. PIAGETA

ASYMILACJA- jest to wiedza z zewnątrz. Jest to też ujmowanie nowych doświadczeń z punktu widzenia istniejącej wiedzy. Gdy napotykamy coś nowego, próbujemy nadać temu sens, wykorzystując posiadane schematy, czy struktury poznawcze. Niemowlę, które bierze wszystko do ust i ssie demonstruje proces asymilacji. nieco starsze dziecko woła do wszystkich mężczyzn tata.

AKOMODACJA- wiedza ta, którą mamy. Gdy nowa informacja jest zbyt różna i zbyt złożona od istniejących struktur. Struktury poznawcze zmieniają się na skutek nowych doświadczeń. Dziecko dowiaduje się, że nie wszystkie przedmioty nadają się do ssania, czy też, że różnym przedmiotom należy przypisywać różne nazwy

10) STADIA ROZWOJU UMYSŁOWEGO WG. PIAGETA:

Wyróżniał on 4 okresy rozwoju umysłowego:

- sensoryczno motoryczny- obejmuje pierwsze 2 lata życia. Proste odruchy niemowlęce łączą się tworząc większe jednostki działania. Wiedza o świecie ogranicza się do fizycznych interakcji z ludźmi i przedmiotami. Występuje pojęcia tak zwanej stałości przedmiotu. Pierwsze miesiące życia pozbawione są zapamiętywania i myślenia.

- przedoperacyjny- od 2 do 6 roku życia. Dziecko zaczyna używać symboli. Słowa i liczby mogą zastępować przedmioty i wydarzenia. Dziecko w tym okresie nie jest jeszcze zdolne do rozwiązywania problemów na symbolach i próbując zrozumieć świat spotyka wiele niejasności i luk.

- operacji konkretnych- od 6 do 11 roku życia. Dziecko staje się zdolne do rozwiązywania problemów logicznych związanych z konkretnymi przedmiotami. Potrafi dokonywać analizy, jednak problemy abstrakcyje są jeszcze dla niego nieuchwytne.

- operacji formalnych- rozpoczyna się w wieku ok. 11 lat i trwa do dorosłości włącznie. Operacje umysłowe wyższego rzędu umożliwiają wówczas logiczne rozumowanie, dotyczące nie tylko konkretnych przedmiotów, lecz także pojęć abstrakcyjnych i wydarzeń hipotetycznych.

11) ODDZIAŁYWANIA STYMULUJĄCE ROZWÓJ PERCEPCJI.

Oddziaływania stymulujące rozwój spostrzeżeń:

- stwarzać sytuacje wymagające aktywności spostrzeżeniowej,

- wiązać ćwiczenia z zainteresowaniami dziecka,

- uczyć dziecko planowej obserwacji, czyli co i jak obserwować,

- łączenie czynności spostrzegania z opisem słownym,

Oddziaływania stymulujące rozwój pamięci:

- uczyć dziecko zapamiętywania logicznego,

- wiązanie nowych treści z już istniejącą wiedzą.

12) GŁÓWNE KIERUNKI ZMIAN W ROZWOJU PAMIĘCI.

PAMIĘĆ- właściwość polegająca na gromadzeniu i przechowywaniu zdobytej wiedzy.

Główne kierunki rozwoju pamięci:

- wzrost metapamięci- czyli wiedzy o pamięci czym jest pamięć, jaka jest moja pamięć???

- strategie pamięciowe- czyli co zrobić żeby zapamiętać np. powtarzanie, porcjowanie materiału.

- właściwości człowieka- który typ pamięci jest dominujący ( p.wzrokowa, słuchowa,)

13) ODDZIAŁYWANIA STYMULUJĄCE ROZWÓJ PAMIĘCI.

- uczyć dziecko zapamiętywania logicznego,

- wiązanie nowych treści z już istniejącą wiedzą,

- wyrabianie własnego stosunku do własnej pamięci

- system kar i nagród. Pochwała na pewno w jakimś stopniu zachęci do nauki.

14) ROZWÓJ MOWY W POSZCZEGÓLNYCH OKRESACH ROZWOJOWYCH.

OKRES NIEMOWLĘCY (1 rok życia):

a) Etap przedwerbalny:

- komunikacja jednokierunkowa

- głużenie  ok. 2 m-ca

- gaworzenie (powtarzanie sylab)

b) Etap mowy właściwej

- et. sylaby ok. 10 m-ca

OKRES PONIEMOWLĘCY (1-3ROK ŻYCIA)

b) Etap mowy właściwej

- et. wyrazu, początek 2 roku

- et. zdania między 2 a 3 rokiem

Wzrost ilościowy słownika czynnego i biernego

OKRES PRZEDSZKOLNY (3-7 rok)

Jest to okres swoistej mowy dziecięcej. W dalszym ciągu wzbogacany jest zasób słownictwa, rozwijana umiejętność budowania zdań złożonych, następuje dalszy rozwój artykulacyjny. Często między 4 a 5 rokiem życia pojawia się głoska „r”, ale początkowo jest jeszcze nieprawidłowo wykorzystywana ( „r” zamiast „l” ). Mowa dziecka 5-letniego jest już właściwie zrozumiała. Pojawiają się głoski sz, ż, cz, dż, Jest to właściwy moment na ćwiczenia artykulacyjne. Dziecko 6-letnie powinno mieć już utrwaloną poprawną wymowę wszystkich głosek oraz opanowaną technikę mówienia. Jeśli rozwój mowy jest opóźniony należy niezwłocznie skontaktować się z logopedą.

OKRES MŁODSZY SZKOLNY (7-11,12 rok)

Wzbogacanie zasobu słownictwa. Ogromną rolę w zwiększaniu zasobu słownictwa ma nabywanie umiejętności czytania i pisania. Poznają zasady ortografii i uczą się budowania własnych wypowiedzi.

OKRES PÓŻNY SZKOLNY I WCZESNEJ DOROSŁOŚCI:

Mowa jest już dobrze rozwinięta. Dziecko powinno płynnie czytać, powinno znać zasady ortografii i swobodnie wypowiadać się na różne tematy.

16) GŁÓWNE KIERUNKI ROZWOJU MOWY:

a)wzrost ilościowy i jakościowy słownika czynnego i biernego

-18 m-cy ok. 20 słów

-6-7 lat ok. 3tyś. słów

- 15 roku ok. 25, 30 tyś słów

b) obiektywizacja znaczenia słów ( słowa dziecka nabierają znaczenia takiego jak słowa dorosłych)

c) odkrywanie wieloznaczności słów

d) doskonalenie się artykulacji

e) dramatyzacja

17) ODDZIAŁYWANIA STYMULUJĄCE ROZWÓJ MOWY:

- rozwijanie motywacji do mówienia- mówić do dziecka bo to powoduje naśladowanie, skłaniać do mówienia przez zadawanie pytań, rozmawiać o czymś czego dziecko nie widziało.

- przekazywanie wzorców językowych- systematyczna nauka o języku, poprawianie błędów, dostarczanie poprawnych wzorców językowych.