Psychologia ogólna - notatki

1. CELE I ZADANIA WSPÓŁCZESNEJ PSYCHOLOGII, PODSTAWOWA LITERATURA:

PSYCHOLOGIA- Jest to nauka o zjawiskach psychicznych, czyli o zjawiskach świadomości. Jest to również, obserwacja swoich własnych przeżyć wnikanie w samego siebie, samoobserwacja, dostrzeganie własnych działań i przeżyć. Psychologia jest nauką realną, należącą do działu nauk humanistycznych. Psychologia w starożytności oznaczała naukę o duszy.

CELE I ZADANIA:

•  DIAGNOZA – poznanie i wyjaśnienie zachowania człowieka, jego reakcje i  cechy.
• TERAPIA – pomoc w prawidłowym rozwoju, jak i w leczeniu zaburzeń.

PODSTAWOWA LITERATURA:

- Jan Strelau „ Psychologia ogólna”

- Jan Strelau „ Jednostka w społeczeństwie i elementy psychologii stosowanej”

- Tadeusz Tomaszewski „Główne idee współczesnej psychologii”

- Jeffrey Turner, Donald Helms „ Rozwój człowieka’’.

- Włodarczyk, Matczak „Wprowadzenie do psychologii”

2. WYBRANE DZIAŁY PSYCHOLOGII TEORETYCZNEJ I STOSOWANEJ:

PSYCHOLOGIA TEORETYCZNA- jest ważna w pracy nauczyciela, zajmuje się wykrywaniem i poznawaniem praw rządzących czynnościami istot żywych a w szczególności człowieka.

DZIAŁY PSYCH. TEORETYCZNEJ:

• OGÓLNA- zajmuje się prawidłowościami psychicznego funkcjonowania jednostki,
• SPOŁECZNA- funkcjonowanie jednostki w grupie i zachowanie grup społecznych,
• GENETYCZNA- bada początki życia psychicznego,
• ROZWOJOWA- zmiany psych. i fiz. zachodzące z wiekiem i uczestnictwem uczestnictwem życiu społecznym,
• RÓŻNICOWA- ustala różnice indywidualne w obrębie grup rówieśniczych.
• PORÓWNAWCZA- bada różnice międzygatunkowe.
• PSYCHOPATOLOGICZNA

PSYCHOLOGIA STOSOWANA- jej przedmiotem są określone dziedziny i czynniki, które wpływają na prawidłowy rozwój.

DZIAŁY PSYCH. STOSOWANEJ:

• WYCHOWAWCZA- problem wychowania człowieka (nauczanie, kształcenie),
• PRACY- analizuje przebieg działalności zawodowej
• KLINICZNA- bada zaburzenia w zachowaniu człowieka,
• REHABILITACYJNA- przywraca sprawność czynnościową i psychiczną,
• KULTUROWA- mówi o ścisłym związku człowieka z kultura,
• SĄDOWA- ściśle związana z istnieniem i funkcjonowaniem aparatu wymiaru sprawiedliwości.

3. PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA INTROSPEKCJONIZMU (psychologii klasycznej) JAKO KIERUNKU PSYCHOLOGII

INTROSPEKCJONIZM-mówił o badaniu własnego umysłu, wgląd w siebie, poznanie własnych procesów wewnętrznych. Introspekcja to nauka empiryczna, zajmowała się jedynie świadomością, nie interesowała się światem rzeczywistym, tylko wrażeniami powstającymi w psychice. Celem introspekcji był opis i klasyfikacja zjawisk świadomości, oraz wyjaśnianie ich przebiegu. Głównym czynnikiem introspekcji są doświadczenia. John Locke podzielił je na wewnętrzne (dotyczące psychiki), oraz zewnętrzne (wszystkie pozostałe -dotyczące świata zewnętrznego, otoczenia). Mówił o tym, że każde z tych doświadczeń (zewnętrznyi i wewnętrznych) musi przejść przez ludzką świadomość.

4. ZAŁOŻENIA BEHAWIORYZMU JAKO KIERUNKU PSYCHOLOGII:

• psychologia jest nauką o zachowaniu ludzi i zwierząt,
• przedmiotem badań powinno być to, co można zaobserwować obiektywnie,
• należy badać bodźce czy sygnały płynące z otoczenia lub wnętrza organizmu
• reakcją jest to, co robi człowiek lub zwierze pod wpływem bodźca.

5. PSYCHOLOGIA POZNAWCZA JAKO JEDEN Z KIERUNKÓW PSYCHOLOGII WSPÓŁCZESNEJ.

Psychologia poznawcza zajmuje się badaniem uwagi, percepcji myślenia, pamięci, uczenia się. Zakłada, że zachowanie człowieka jest sterowane przez informacje. Człowiek odbiera informacje płynące z otoczenia, rozkodowuje je, dokonuje selekcji, magazynuje w pamięci i wykorzystuje w działaniu, Dzięki temu może zmieniać świat i samego siebie, może być twórcą nauki i techniki.

6. GŁÓWNE IDEE PSYCHOLOGII HUMANISTYCZNEJ:

Jest to psychologia indywidualna, którą charakteryzuje osoba ludzka. Głównym reprezentantem tej psychologii był Maslow i Rogers. Podkreślali oni wyjątkowość człowieka i jego wolność w wyborze własnej drogi życiowej. Aby człowieka zrozumieć należy poznać jego zachowania w codziennych sytuacjach życiowych. Psychologię humanistyczną charakteryzuje optymizm. Widzi ona ludzi jako walczących o wykorzystanie swoich możliwości. Człowiek powinien być dobry i twórczy, powinien realizować swoje koncepcje, poszukuje odpowiedzi na szereg pytań: jaki jestem, kim chce być, jak żyć i po co żyć???

7. OBSERWACJA JAKO PODSTAWOWA METODA POZNAWANIA PRZEZ NAUCZYCIELA UCZNIA- WYCHOWANKA (RODZAJE I CECHY OBSERWACJI, TECHNIKI OBSERWACJI)

OBSERWACJA- jest jedną z podstawowych metod badań psychologicznych. Polega na świadomym i celowym spostrzeganiu przez badacza wybranych osób, grup lub zjawisk w celu dokonania ich opisu. Przy przeprowadzaniu obserwacji musimy uwzględnić:

• zadanie obserwacji (określenie celu obserwacji),
• miejsce i warunki obserwacji,
• czas obserwacji,
• dokładność i obiektywność, spostrzeżenia należy notować w protokole obserwacyjnym. Współczesna obserwacja korzysta ze środków technicznych takich jak: kamera, aparat, lustra itp.

RODZAJE OBSERWACJI:

• indywidualna i grupowa,
• całościowa i częściowa,
• czynna (pośrednia), bierna (z daleka),
• dorywcza i systematyczna.

ZALETĄ obserwacji jest to, że można badać prawie każde zjawisko, badania prowadzone są w warunkach naturalnych.

WADĄ obserwacji są ograniczone możliwości sprawdzenia wyników pełnej kontroli warunków w jakich przebiega badane zjawisko.

8. EKSPERYMENT LABORATORYJNY I NATURALNY W BADANIACH PSYCHOLOGICZNYCH (przykłady)

LABORATORYJNY- to taki, w którym badacz wybiera sobie, lub tworzy sytuację najbardziej dogodną do poznania określonego zjawiska. Tworzy sztuczną sytuację w celu stwierdzenia, czy zmiany zachodzące w badanej przez badacza sytuacji zachodzą pod wpływem czynników wybranych przez niego, a nie innych czynników. Każdy badany mniej lub bardziej świadomie nastawia się do danego eksperymentu, może to budzić wątpliwości, co autentyczności jego wyników i autentyczności zachowania badanych.

ZALETY: powtarzalność badań, oraz możliwość modyfikowania warunków podjętego eksperymentu.

WADY: wyniki otrzymane w laboratorium mogą nie mieć zastosowania w naturalnych warunkach

Przykład:

NATURALNY- przeprowadzany w warunkach naturalnych, szkoła, obozy itp. Badacz bada jak zmienia się zachowanie ludzi pod wpływem powstałych niezależnie od nich czynników. Bada on, jak ludzie reagują na te zmiany. Stara się poznać w jaki sposób wpływają one na ich postawy, sposób myślenia i zachowania.

ZALETY: przeprowadzany w warunkach naturalnych, badany nie wie ze jest badany.

WADY: może być niedokładny, nie pozwala na określenie wszystkich zmiennych, czynników wpływających na postawy osób w nim uczestniczączych.

9. ANKIETA I KWESTIONARIUSZ: podobieństwa i różnice.

ANKIETA- w ankiecie zawarte mogą być pytania otwarte, które dają dużą swobodę wypowiedzi lub zamknięte, które są zaopatrzone w gotowe zestawy wypowiedzi. Pytania mogą dotyczyć wielu dziedzin życia: zainteresowań czy poglądów… Jest techniką zbierania informacji od osób za pomocą drukowanego formularza.

KWESTIONARIUSZ- jest zbiorem pytań i twierdzeń. Są one tak dobrane, że tworzą pewne stałe kategorie treściowe. Pytania zwykle są zamknięte, a odpowiedzi wybiera się z pośród podanych: tak, nie, nie wiem, zgadzam się, nie zgadzam się, nie mam zdania na ten temat. Kwestionariusz służy do pomiarów przejawów osobowości. Stosowanie go wymaga wiedzy metodologicznej.

10. TESTY PSYCHOLOGICZNE JAKO METODA BADAŃ PSYCHOLOGICZNYCH. KLASYFIKACJA TESTÓW

TESTY PSYCHOLOGICZNE- Najbardziej znana i najbardziej specyficzna metoda badań psychologicznych. Są to wystandaryzowane zadania lub zbiór zadań służących do pomiaru cech indywidualnych człowieka. Przedmiotem badań testowych mogą być wiadomości, zdolności, cechy temperamentu, a zwłaszcza cechy osobowości badanego. Konstrukcja testu powinna być tak stworzona, aby w jak największym stopniu test mierzył tą cechę, dla której został stworzony. Wynik odnosi się do ściśle określonej normy i można go ująć liczbowo.

RODZAJE TESTÓW: werbalne, aparaturowe, indywidualne, grupowe

11) WYWIAD I ROZMOWA PSYCHOLOGICZNA. PODSTAWOWE ZASADY STOSOWANIA W PSYCHOLOGII.

W wywiadzie stosuje się pytania otwarte i zamknięte. Jest to rozmowa mająca na celu zebranie jak największej ilości danych przez badacza w celu uzyskania odpowiedzi na temat przejawów zachowania się badanego. Przyczynami innego zachowania często są zdarzenia z życia osobistego osoby badanej, które nie są dostępne w bezpośredniej obserwacji. Język, którym się posługujemy, powinien ułatwiać nam kontakt intelektualny z pacjentem. Należy sprawdzić, czy badany rozumie znaczenie słów i sens pytań. Jest to metoda jedna z trudniejszych do przeprowadzenia. Dane uzyskane z wywiadu nie mogą być udostępniane osobom postronnym, uzyskane informacje służą jedynie do celów diagnostycznych i terapeutycznych.

RODZAJE: jawny, kryty, partnerski, swobodny

12) DZIAŁY PSYCHOLOGII, SZCZEGÓLNIE WAŻNE W PRACY NAUCZYCIELA W-F.

PSYCHOLOGIA TEORETYCZNA- jest ważna w pracy nauczyciela, zajmuje się wykrywaniem i poznawaniem praw rządzących czynnościami istot żywych a w szczególności człowieka.

DZIAŁY PSYCH. TEORETYCZNEJ:

• OGÓLNA- zajmuje się prawidłowościami psychicznego funkcjonowania jednostki,
• SPOŁECZNA- funkcjonowanie jednostki w grupie,
• GENETYCZNA- bada początki życia psychicznego,
• ROZWOJOWA- zmiany psych. i fiz. zachodzące z wiekiem i uczestnictwem uczestnictwem życiu społecznym,
• RÓŻNICOWA- ustala różnice indywidualne w obrębie grup rówieśniczych.

13. JAK WSPÓŁCZESNA PSYCHOLOGIA CHARAKTERYZUJE ISTOTE PROCESÓW PERCEPCYJNYCH?.

We współczesnej psychologii istnieją dwa podstawowe podejścia w analizie procesu spostrzegania.

Pierwsze z nich dotyczy wyodrębniania cech. Według niego istotą percepcji jest integrowanie prostych elementów bodźca w jedną, złożoną całość. Przedmiot, który jest rozpoznawany zostaje porównany do określonego wzorca. Liczne badania dowodzą tendencji człowieka do uzupełniania nawet brakujących informacji o danym przedmiocie np. spostrzegania figur niekompletnych jako pełnych.

Druga z koncepcji podkreśla tworzenie bądź odkrywanie przedmiotu w procesie organizacji percepcyjnej. Wiedza, procesy pamięci, wnioskowania stanowią podstawę spostrzegania. Człowiek odbierając różnorodne informacje stara się łączyć je i organizować tak, aby dostrzec ich znaczenie i sens. Psychologia postaci (Gestalt) mówi o wyodrębnieniu przedmiotu z jego otoczenia, polega to na zdolności oddzielenia tego przedmiotu (figury) od jego otoczenia (tła).

14. UZASADNIJ, ŻE OBRAZ PADAJĄCY NA SIATKÓWKĘ OKA JEST TYLKO JEDNYM ZE ŹRÓDEŁ INFORMACJI, NA KTÓRYCH MÓZG OPIERA SIĘ W TWORZENIU WŁASNEGO OBRAZU ŚWIATA.

Siatkówka jest jednym z elementów oka. Nazwa siatkówki pochodzi od dużej liczby zawartych w niej naczyń krwionośnych, które tworzą swoistą siatkę. Siatkówka jest cienką płytką złożona z komórek nerwowych i światłoczułych receptorów (czopków i pręcików). Czopki skupiają się w dołku centralnym siatkówki i odpowiadają za widzenie barw, pręciki natomiast działają przy słabym oświetleniu i pozwalają jedynie na dostrzeganie odcieni szarości.

Proces percepcyjny nie polega jedynie na widzeniu obrazu na siatkówce, lecz jest aktem twórczym znacznie wybiegającym poza informacje bezpośrednio zawarte w obrazie. Wystarczy choćby uzmysłowić sobie fakt, że obraz siatkówkowy przedmiotów, na które patrzymy, ciągle się zmienia w zależności od naszych czynności i ruchów oczu. Podstawowe znaczenie ma tu szybkie przerzucanie wzroku z jednego miejsca na inne, zwane ruchami skokowymi, za pomocą których badamy otoczenie. Mimo więc, że na siatkówce mamy całą serię ciągle zmieniających się obrazów, proces widzenia ma charakter ciągły, nie dostrzegamy żadnych przerw w dopływie informacji wzrokowej, a przedmioty na które patrzymy, pozostają na swoim miejscu w trójwymiarowej przestrzeni. Większość ludzi nie uświadamia sobie nawet własnych ruchów oczu. Tak, więc nasze doznania wzrokowe w żadnym razie nie są kopią obrazów na siatkówce, lecz są raczej wynikiem aktywności mózgu przetwarzającego obrazy.

15. ZNACZENIE PROCESÓW PERCEPCYJNYCH W DZIAŁALNOŚCI SPORTOWEJ

Procesy percepcyjne (spostrzeganie) odgrywają ogromną rolę w sporcie. Część uczenia się zachodzi poprzez obserwowanie innych ludzi. Większość tego, czego ludzie się uczą jest efektem obserwowania innych ludzi i zapamiętywaniu ich zachowania. Znacznej części swego zachowania ludzie uczą się poprzez obserwację i modelowanie. Obserwując innych, zdobywają pojęcie, jak wykonuje się dane czynności, aby później skorzystać z zakodowanych wówczas informacji jako wskazówek do działania. Sport powinien być promowany w taki sposób, aby ludzie mogli wyciągnąć z niego jak najwięcej pozytywów. Gdy osoba zaobserwuje że w sporcie jest cos dobrego, zacznie to naśladować.

16. CZYM JEST SPOSTRZEGANIE SPOŁECZNE I JAKĄ PEŁNI ROLĘ W ŻYCIU  CZŁOWIEKA?.

Spostrzeganie społeczne jest procesem złożonym. Polega nie tylko na obserwowaniu zachowań innych ludzi, ale także na interpretowaniu, przetwarzaniu, oraz integrowaniu informacji o spostrzeganym obiekcie.

Obserwując zachowanie innych wnioskujemy o intencjach, potrzebach, cechach osobowości, cechach moralnych i innych. każdy człowiek dąży do wyjaśnienia otaczającego świata i stara się przewidzieć co się w nim zdarzy.

Zaobserwowano że, objecie władzy przez jedną grupę nad inną, na zasadzie domniemanej wyższości, doprowadza do dyskryminującego zachowania, "u wyższej" grupy, oraz do obniżenia samooceny i poziomu wykonywanych zadań "u gorszych" członków grupy.

17. POJĘCIE I FUNKCJE KOMUNIKACJI WERBALNEJ.

KOMUNIKACJA WERBALNA to przekazywanie informacji za pomocą wyrazów. Polega na przepływie informacji przez kanał informacyjny od nadawcy do odbiorcy. Skuteczna jest wówczas, gdy jest obustronna, czyli zarówno nadawca jak i odbiorca wykonują czynności takie jak: mówienie, zadawanie pytań, słuchanie i zrozumienie. W codziennej komunikacji ok. 55% informacji przekazujemy kanałem niewerbalnym, ok. 38% kanałem werbalnym (np. ton głosu), słowa to natomiast ok. 7% informacji jakie przekazujemy rozmówcy.

KOMUNIKACJA NIEWERBALNA to „język ciała”. Nasze wypowiedzi będą bardziej wiarygodne, gdy zastosujemy odpowiednie formy zachowania do słów, które wypowiadamy. Rozmówca będzie przekonany, że go aktywnie słuchamy, jeśli potwierdzimy mu to poprzez mowę ciała. Komunikacja niewerbalna to: gesty, mimika, tonacja głosu, odległość od rozmówcy, kanał wzrokowy. Czas patrzenia w oczy, obszary ciała na, które patrzymy w trakcie rozmowy, odległość od rozmówcy często świadczą o zainteresowaniu problemem lub stosunkach miedzy rozmówcami. Np. jeżeli przez cały okres rozmowy patrzymy komuś w oczy wtedy mamy do czynienie ze stosunkami intymnymi lub przyjacielskimi, odległość od rozmówcy też ma swoją wymowę np. gdy znajdujemy się bardzo blisko rozmówcy też można mówić o kontaktach intymnych, natomiast gdy znajdujemy się w odległości większej, wtedy mówimy o kontaktach społecznych np. podczas spotkań ze znajomymi czy rozmowa z szefem w pracy.

18. ANALIZA DEFINICJI MYŚLENIA WG. J.KOZIELECKIEGO

Myślenie jest czynnością obejmującą tak różnorodne procesy jak: planowanie, projektowanie, odkrywanie, rozumienie czy wnioskowanie. Czynność myślenia jest łańcuchem operacji umysłowych za pomocą, których przetwarzamy informacje zakodowane w spostrzeżeniach, wyobrażeniach i pojęciach. Dzięki myśleniu człowiek lepiej poznaje rzeczywistość, tworzy plany i projekty, dokonuje odkryć, formułuje oceny i wnioski. Wytworem myślenia jest nauka i technika, literatura i muzyka. Myślenie jest ściśle związane ze spostrzeganiem i pamięcią. Czynność spostrzegania polega na przyswajaniu informacji dopływających ze świata zewnętrznego. Pamięć zaś umożliwia przechowywanie i reprodukcję tych informacji. Dzięki czynności myślenia człowiek przetwarza otrzymane informacje.

19. STRUKTURA CZYNNOŚCI MYŚLENIA: informacje, operacje i reguły myślenia

a)  Informacje o świecie, które są materiałem myślenia:

• spostrzeżenia- które są źródłem informacji o świecie zewnętrznym i wewnętrznym,
• wyobrażenia- czyli aktualizacja poprzedniego doświadczenia lub tworzenie całkiem nowych wizji

- Wyróżniamy dwa podstawowe typy pojęć:

1.       Pojęcie matrycowe (arystotelesowskie) to "poznawcza reprezentacja skończonej liczby wspólnych cech, które w jednakowym stopniu przysługują wszystkim desygnatom (egzemplarzom) danej klasy"

2.      Pojęcie naturalne to "reprezentacja poznawcza, odzwierciedlająca zespół wspólnych cech, które w różnym stopniu przysługują desygnatom (egzemplarzom) danej klasy".

b) OPERACJE:

Dwie podstawowe operacje umysłowe to:

• analiza- to wyodrębnianie komponentów całości (np. szukanie wątków utworu literackiego)
• synteza- to łączenie komponentów w całość (np. stawianie hipotezy na bazie obserwacji empirycznych).

Prócz operacji podstawowych, wyróżniamy trzy operacje pochodne:

•  abstrahowanie – wyodrębnianie pewnych cech obiektu z pominięciem innych;
• uogólnianie – łączenie cech wspólnych dla klasy obiektów;
• porównywanie – szukanie podobieństw i różnic pomiędzy obiektami.

b)  Reguły myślenia:

• algorytmy- gotowe wzory do rozwiązania danego zagadnienia,
• heurystyka- umiejętność wykrywania nowych faktów i związków między faktami prowadząca do poznania nowych nauk i prawd.

20. ROLA INFORMACJI W PROCESIE MYŚLENIA.

Informacje w procesie myślenia mają przede wszystkim charakter poznawczy. Do podstawowych rodzajów informacji przy myśleniu zaliczamy:

•  spostrzeżenia- które są źródłem informacji o świecie zewnętrznym i wewnętrznym,
• wyobrażenia- czyli aktualizacja poprzedniego doświadczenia lub tworzenie całkiem nowych wizji.

  

21. OPERACJE UMYSŁOWE I ICH ROLA W PROCESIE MYŚLENIA.

Dwie podstawowe operacje umysłowe to:

- analiza- to wyodrębnianie komponentów całości (np. szukanie wątków utworu literackiego)

- synteza- to łączenie komponentów w całość (np. stawianie hipotezy na bazie obserwacji empirycznych).

Prócz operacji podstawowych, wyróżniamy trzy operacje pochodne:

- abstrahowanie – wyodrębnianie pewnych cech obiektu z pominięciem innych;

- uogólnianie – łączenie cech wspólnych dla klasy obiektów;

- porównywanie – szukanie podobieństw i różnic pomiędzy obiektami.

22. REGÓŁY MYŚLENIA: ALGORYTMY I HEURYSTYKI.

Reguły myślenia:

- algorytmy- gotowe wzory do rozwiązania danego zagadnienia,

- heurystyki- umiejętność wykrywania nowych faktów i związków między faktami prowadzące do poznania nowych nauk i prawd (tzw. metoda prób i błędów).