1. POJĘCIE ROZWOJU
PSYCHICZNEGO (cechy, procesy, stadia rozwoju)
ROZWÓJ PSYCHICZNY- jest to (proces) szereg zmian
ilościowych i jakościowych, które powodują coraz to lepsze dostosowanie się
jednostki do otaczającej rzeczywistości.
CECHY ROZWOJU:
- długotrwały-
życie człowieka jest podzielone na poszczególne etapy i w każdym z tych etapów
zachodzą poszczególne zmiany.
- ciągły- człowiek rozwija się przez całe życie.
-
nieodwracalny- kolejność etapów rozwoju jest nieodwracalna. Nie można rozpocząć
rozwoju np. od etapu zdania, jeżeli nie przeszło się przez poprzednie etapy
mowy.
- kierunkowy- zmiany prowadzą do jakiegoś jednego
konkretnego celu.
- progresywny- każda z kolejnych faz przemian odznacza się
wyższością w stosunku do poprzedniej.
- prawidłowy- stała kolejność w procesie rozwoju.
STADIA ROZWOJU (periodyzacja rozwoju)- czyli podział
całego życia człowieka na poszczególne okresy:
- (0-1)- noworodek, niemowlęcy
- (1-3)- po niemowlęcy
- (3-7)- przedszkolny
-(7-ok12)- młodszy szkolny
- (ok12-ok18)- późny szkolny
- (ok18- ok21)- wczesna dorosłość
2) AKTYWNOŚĆ- jako główny czynnik rozwoju
człowieka (wewnętrzne i zewnętrzne wyznaczniki aktywności).
ROZWÓJ- jest to długotrwały proces, w skutek którego
jednostka ulega ukierunkowanym, prawidłowo następującym po sobie zmianom,
przechodząc od form niższych do wyższych, bardziej złożonych.
AKTYWNOŚĆ- to warunek rozwoju człowieka. Dziecko
przyjmuje wzory, atmosferę, zwyczaje swojego otoczenia. Na rozwój podmiotowej
aktywności dziecka mają wpływ warunki,
w jakich ono się wychowuje.
WARUNKI ZEWNĘTRZNE:
- możliwości- miejsce w którym dziecko się wychowuje,
dostępność do oświaty i kultury
- wymagania- wykorzystanie
systemu kar i nagród. Dziecko powtarza czynności, za które zostało nagrodzone,
co jednocześnie sprawia ze buduje swój świat wartości.
- wzorce- dziecko ma naturalną tendencje do naśladowania
osób, które są dla niego znaczące.
WARUNKI WEWNĘTRZNE:
- możliwości-
ogólny stan zdrowia, sprawność fizyczna, właściwości układu nerwowego i
hormonalnego mają wpływ na charakter podejmowanej aktywności.
-preferencje-
aktywność dziecka, zależy od jego zainteresowań, potrzeb indywidualnych,
wiedzy.
3) SCHARAKTERYZUJ
CZYNNIKI DETERMINUJĄCE ROZWÓJ CZŁOWIEKA.
ROZWÓJ- jest to długotrwały proces, w skutek którego
jednostka ulega ukierunkowanym, prawidłowo następującym po sobie zmianom,
przechodząc od form niższych do wyższych, bardziej złożonych.
Podstawowym czynnikiem wpływającym na rozwój dziecka jest
aktywność
CZYNNIKI DETERMINUJĄCE ROZWÓJ:
- Zadatki organiczne- wyposażenie genetyczne. Dziedziczy się
cechy filogenetyczne, cechy charakterystyczne dla człowieka, bezpośrednio po
przodkach, kolor oczu, itp.
- Własna aktywność i działalność jednostki- służy do czynnej regulacji stosunków jednostki z otoczeniem. W kontekście rozwoju oznacza zmiany w psychice jak również zmiany w otoczeniu. Aktywność ludzka jest plastyczna, co oznacza, że w każdym wieku nauczyć się nowych sposobów działania.
- Środowisko- wywiera wpływ przez czynniki biogeograficzne i ekonomiczne, społeczno-kulturowe.
- Wychowanie i nauczanie- są mniej lub bardziej planowanymi i zamierzonymi oddziaływaniami na psychikę jednostki w celu ukształtowania jej osobowości i spowodowania zmian w jej zachowaniu
- Własna aktywność i działalność jednostki- służy do czynnej regulacji stosunków jednostki z otoczeniem. W kontekście rozwoju oznacza zmiany w psychice jak również zmiany w otoczeniu. Aktywność ludzka jest plastyczna, co oznacza, że w każdym wieku nauczyć się nowych sposobów działania.
- Środowisko- wywiera wpływ przez czynniki biogeograficzne i ekonomiczne, społeczno-kulturowe.
- Wychowanie i nauczanie- są mniej lub bardziej planowanymi i zamierzonymi oddziaływaniami na psychikę jednostki w celu ukształtowania jej osobowości i spowodowania zmian w jej zachowaniu
4) ZNACZENIE ZMIAN ILOŚCIOWYCH I
JAKOŚCIOWYCH W ROZWOJU CZŁOWIEKA.
ILOŚCIOWE-
polegają na stopniowym wzrastaniu danej cechy lub cech somatycznych i
psychicznych.
JAKOŚCIOWE- występują wtedy, gdy wzrasta dana funkcja
fizyczna lub psychiczna i rozszerza swój zasięg, stając się nową jakością
rozwojową.
5) POJĘCIE
PSYCHOLOGII ROZWOJOWEJ I JEJ MIEJSCE WŚRÓD INNYCH NAUK.
PSYCHOLOGIA ROZWOJOWA- nauka zajmująca się opisem,
wyjaśnianiem i modyfikacją procesów rozwojowych zachodzących w życiu człowieka
od poczęcia do momentu naturalnej śmierci.
Psych. rozwojowa wiąże się z różnymi dziedzinami nauki.
Zalicza się do nich:
- biologię
- genetykę
- fizjologię (pozwalają one rozumieć rolę czynników biologicznych w
rozwoju psychicznym)
- antropologia kulturowa (dotyczy rozwoju w różnorodnych
warunkach życia społeczności ludzkich)
Poza tym wiąże się też z innymi dziłami psychologii tj.:
- psychologia wychowawcza
- psychologia ogólna
- psychologia kliniczna
- psychologia społeczna
6) POJĘCIE
AKCELERACJI I JEJ RODZAJE:
AKCELERACJA- jest to przyśpieszenie rozwoju. Może oznaczać
szybsze tempo rozwoju dziecka w stosunku do rówieśników. Może to też być
tendencja do osiągania przez pokolenia późniejsze, wyższych wskaźników rozwoju
niż te, które charakteryzowały pokolenia wcześniejsze.
RODZAJE AKCELERACJI:
- akceleracja rozwoju umysłowego- zmiany w psychice i
inteligencji
- akceleracja rozwoju fizycznego- zmiany w organizmie.
7) KIERUNKI ZMIAN
ROZWOJOWYCH W ZACHOWANIACH PERCEPCYJNYCH.
a) kierunki rozwoju wrażeń:
- wzrost wrażliwości zmysłowej
- wzrost czułości zmysłowej
- intencjonalność odbioru wrażeń
b) kierunki rozwoju spostrzeżeń:
- wzrost spostrzegania analityczno- syntetycznego
- wzrost dowolności spostrzegania
c) kierunki rozwoju pamięci:
- wzrost metapamięci (czyli wiedzy o pamięci)
- strategie pamięciowe (czyli co zrobić żeby zapamiętać)
d) kierunki rozwoju mowy:
- wzrost ilościowy słownika czynnego i biernego
- zmiany jakościowe słownika
- odkrywanie znaczenia słów i ich wieloznaczności
- doskonalenie artykulacji i dramatyzacji
8) POJĘCIE I ROLA
SCHEMATU POZNAWCZEGO.
SCHEMAT POZNAWCZY- schemat tworzy pewien układ
giętkich, wyćwiczonych wzorców działania, za pośrednictwem których dziecko
rozumie świat. Schemat jest zatem relacją między dwoma elementami- jakimś
przedmiotem, zjawiskiem znajdującym się w otoczeniu a reakcją jednostki na ten
przedmiot czy zjawisko. Pozwala nam łatwiej adoptować się w określonej
sytuacji.
9) ZNACZENIE PROCESÓW ASYMILACJI I
AKOMODACJI W ROZWOJU CZŁOWIEKA
WG.
PIAGETA
ASYMILACJA- jest to wiedza z zewnątrz. Jest to też
ujmowanie nowych doświadczeń z punktu widzenia istniejącej wiedzy. Gdy
napotykamy coś nowego, próbujemy nadać temu sens, wykorzystując posiadane
schematy, czy struktury poznawcze. Niemowlę, które bierze wszystko do ust i
ssie demonstruje proces asymilacji. nieco starsze dziecko woła do wszystkich
mężczyzn tata.
AKOMODACJA- wiedza ta, którą mamy. Gdy nowa
informacja jest zbyt różna i zbyt złożona od istniejących struktur. Struktury
poznawcze zmieniają się na skutek nowych doświadczeń. Dziecko dowiaduje się, że
nie wszystkie przedmioty nadają się do ssania, czy też, że różnym przedmiotom
należy przypisywać różne nazwy
10) STADIA ROZWOJU
UMYSŁOWEGO WG. PIAGETA:
Wyróżniał on 4 okresy rozwoju umysłowego:
- sensoryczno motoryczny- obejmuje
pierwsze 2 lata życia. Proste odruchy niemowlęce łączą się tworząc większe
jednostki działania. Wiedza o świecie ogranicza się do fizycznych interakcji z
ludźmi i przedmiotami. Występuje pojęcia tak zwanej stałości przedmiotu.
Pierwsze miesiące życia pozbawione są zapamiętywania i myślenia.
- przedoperacyjny- od 2 do 6 roku
życia. Dziecko zaczyna używać symboli. Słowa i liczby mogą zastępować
przedmioty i wydarzenia. Dziecko w tym okresie nie jest jeszcze zdolne do
rozwiązywania problemów na symbolach i próbując zrozumieć świat spotyka wiele
niejasności i luk.
- operacji konkretnych- od 6 do 11
roku życia. Dziecko staje się zdolne do rozwiązywania problemów logicznych
związanych z konkretnymi przedmiotami. Potrafi dokonywać analizy, jednak
problemy abstrakcyje są jeszcze dla niego nieuchwytne.
- operacji formalnych- rozpoczyna
się w wieku ok. 11 lat i trwa do dorosłości włącznie. Operacje umysłowe
wyższego rzędu umożliwiają wówczas logiczne rozumowanie, dotyczące nie tylko
konkretnych przedmiotów, lecz także pojęć abstrakcyjnych i wydarzeń
hipotetycznych.
11) ODDZIAŁYWANIA STYMULUJĄCE ROZWÓJ
PERCEPCJI.
Oddziaływania stymulujące rozwój spostrzeżeń:
- stwarzać sytuacje wymagające aktywności spostrzeżeniowej,
- wiązać ćwiczenia z zainteresowaniami dziecka,
- uczyć dziecko planowej obserwacji, czyli co i jak
obserwować,
- łączenie czynności spostrzegania z opisem słownym,
Oddziaływania stymulujące rozwój pamięci:
- uczyć dziecko zapamiętywania logicznego,
- wiązanie nowych treści z już istniejącą wiedzą.
12) GŁÓWNE KIERUNKI
ZMIAN W ROZWOJU PAMIĘCI.
PAMIĘĆ- właściwość polegająca na gromadzeniu i
przechowywaniu zdobytej wiedzy.
Główne kierunki rozwoju pamięci:
- wzrost metapamięci- czyli wiedzy o pamięci czym jest
pamięć, jaka jest moja pamięć???
- strategie pamięciowe- czyli co zrobić żeby zapamiętać np.
powtarzanie, porcjowanie materiału.
- właściwości człowieka- który typ pamięci jest dominujący (
p.wzrokowa, słuchowa,)
13) ODDZIAŁYWANIA
STYMULUJĄCE ROZWÓJ PAMIĘCI.
- uczyć dziecko zapamiętywania logicznego,
- wiązanie nowych treści z już istniejącą wiedzą,
- wyrabianie własnego stosunku do własnej pamięci
- system kar i nagród. Pochwała na pewno w jakimś stopniu
zachęci do nauki.
14) ROZWÓJ MOWY W
POSZCZEGÓLNYCH OKRESACH ROZWOJOWYCH.
OKRES NIEMOWLĘCY (1 rok życia):
a) Etap
przedwerbalny:
- komunikacja jednokierunkowa
- głużenie ok. 2 m-ca
- gaworzenie (powtarzanie sylab)
b) Etap mowy
właściwej
- et. sylaby ok. 10 m-ca
OKRES PONIEMOWLĘCY (1-3ROK ŻYCIA)
b) Etap mowy
właściwej
- et. wyrazu, początek 2 roku
- et. zdania między 2 a 3 rokiem
Wzrost ilościowy słownika czynnego i biernego
OKRES PRZEDSZKOLNY (3-7 rok)
Jest to okres swoistej mowy dziecięcej. W dalszym ciągu
wzbogacany jest zasób słownictwa, rozwijana umiejętność budowania zdań
złożonych, następuje dalszy rozwój artykulacyjny. Często między 4 a 5 rokiem życia pojawia się głoska „r”, ale początkowo
jest jeszcze nieprawidłowo wykorzystywana ( „r” zamiast „l” ). Mowa
dziecka 5-letniego jest już właściwie zrozumiała. Pojawiają się głoski
sz, ż, cz, dż, Jest to właściwy moment na ćwiczenia artykulacyjne. Dziecko
6-letnie powinno mieć już utrwaloną poprawną wymowę wszystkich głosek
oraz opanowaną technikę mówienia. Jeśli rozwój mowy jest opóźniony należy
niezwłocznie skontaktować się z logopedą.
OKRES MŁODSZY SZKOLNY (7-11,12 rok)
Wzbogacanie zasobu słownictwa. Ogromną rolę w zwiększaniu
zasobu słownictwa ma nabywanie umiejętności czytania i pisania. Poznają zasady
ortografii i uczą się budowania własnych wypowiedzi.
OKRES PÓŻNY SZKOLNY I WCZESNEJ DOROSŁOŚCI:
Mowa jest już dobrze rozwinięta. Dziecko powinno płynnie
czytać, powinno znać zasady ortografii i swobodnie wypowiadać się na różne
tematy.
16) GŁÓWNE KIERUNKI
ROZWOJU MOWY:
a)wzrost ilościowy i jakościowy słownika czynnego i biernego
-18 m-cy ok. 20 słów
-6-7 lat ok. 3tyś. słów
- 15 roku ok. 25, 30 tyś słów
b) obiektywizacja znaczenia słów ( słowa dziecka nabierają
znaczenia takiego jak słowa dorosłych)
c) odkrywanie wieloznaczności słów
d) doskonalenie się artykulacji
e) dramatyzacja
17) ODDZIAŁYWANIA
STYMULUJĄCE ROZWÓJ MOWY:
- rozwijanie motywacji do mówienia- mówić do dziecka bo to
powoduje naśladowanie, skłaniać do mówienia przez zadawanie pytań, rozmawiać o
czymś czego dziecko nie widziało.
- przekazywanie wzorców językowych- systematyczna nauka o
języku, poprawianie błędów, dostarczanie poprawnych wzorców językowych.