Zdolności są to właściwości psychiczne człowieka warunkujące
pomyślne rezultaty działania. Rozwijają się na podłożu zadatków wrodzonych,
które umożliwiają rozwinięcie zdolności ale ich nie wyznaczają. Posiadanie
jednej zdolności np. spostrzegawczości, nie zapewnia jeszcze sukcesów, dopiero
posiadanie określonego zespołu zdolności umożliwia je.
Zespół zdolności warunkujący skuteczne działanie w jakiejś
dziedzinie nazywamy uzdolnieniem.
Z reguły ludzie różnią się między sobą uzdolnieniami, jedni
posiadają uzdolnienia organizacyjne, inni do przedmiotów matematycznych,
humanistycznych, czy artystycznych.
Wyższy stopień uzdolnień umożliwiający twórczą działalność
określa się jako talent.
Zarówno zdolności, uzdolnienia jak i talent nie rozwijają się
samorzutnie, ale trzeba pracować nad jego rozwojem.
Teorie zdolności:
Zależne (hierarchiczne) – przyjmuje się w nich że pewne zdolności szczegółowe są
zależne od bardziej ogólnych, wszystkie zaś pozostają pod wpływem jednego
czynnika, który stanowi inteligencja ogólna. Teorie te opierają się na sformułowanej na początku
XX w. koncepcji psychologa C.Spearmana, który twierdził, na sprawność każdego
działania składają się dwa czynniki: specyficzny oraz ogólny, którego rola jest
różna w zależności od rodzaju działania.
Niezależne (czynników róznożednych) – zakładają wzajemną niezależność poszczególnych
zdolności; odrzucają pogląd o istnieniu czynnika G (inteligencji), która
stanowi ogólna zdolność wpływającą na wszystkie inne, zgodnie z teoriami
czynników równorzędnych można rozumieć jedynie jako sumę czy zbiór niezależnych
od siebie zdolności elementarnych. Znanym reprezentantem tego poglądu jest
amerykański psycholog J.P> Guiflord.